Kiedy trzeba przekształcić spółkę cywilną w jawną?

Zakładając spółkę cywilną wspólnicy nie zawsze zdają sobie sprawę, że w „życiu” ich spółki przyjdzie czas na przemianowanie jej w spółkę jawną.

Rozważ definicje

Na początek kilka kwestii definicyjnych.

Spółka cywilna, czyli inaczej spółka prawa cywilnego ma zupełnie inne podstawy prawne niż spółka jawna będąca spółka osobową regulowaną przez kodeks handlowy.

Spółki cywilne są prawnie regulowane przez art.860-875 kodeksu cywilnego.
Spółkę cywilną zakłada się poprzez spisanie umowy między wspólnikami, która to spółka ma dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Nie ma określonej wysokości wnoszonych przez wspólników wkładów finansowych. Wkład wspólnika może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw albo świadczenia usług.

Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, co jest powodem tego, iż podmiotem praw i obowiązków w sferze stosunków zewnętrznych spółki są wszyscy wspólnicy, a majątek spółki jest w okresie jej trwania majątkiem ich wszystkich. Za zobowiązania spółki cywilnej wspólnicy odpowiadają solidarnie.

Spółka cywilna jest odpowiednią formą do prowadzenia przedsiębiorstwa przez zespół ufających sobie osób (np. często zakładana jest przez członków rodziny). Ponadto odnosi się raczej do raczej niewielkiej (z uwagi na odpowiedzialność) skali działalności gospodarczej.

Natomiast spółka jawna regulowana jest przez art. 22-85 kodeksu handlowego. Spółka jawna powstaje w wyniku zawarcia umowy pisemnej między wspólnikami odpowiadającej umowie spółki cywilnej.

W myśl artykułu 22 kodeksu spółek handlowych spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą ale nie jest spółką kapitałową (czyli akcyjną lub z ograniczona odpowiedzialnością).

Jednakże ta spółka podlega rejestracji w rejestrze handlowym. Mimo, że nie posiada osobowości prawnej, to ma kilka cech charakterystycznych dla osób prawnych, jak na przykład możliwość nabywania prawa i zaciągania zobowiązań.

Majątek w spółce

W przeciwieństwie do spółki cywilnej ta druga posiada wyodrębniony majątek. Składają się na niego zarówno wkłady wspólników, jak i majątek nabyty w czasie trwania spółki.
Jest to dobra forma prowadzenia działalności, gdy nie istnieje możliwość zgromadzenia kapitału niezbędnego do powstania spółki kapitałowej.
 
Zgodnie z art. 26 § 4 kodeksu spółek handlowych istnieje należy zarejestrować spółkę cywilną w rejestrze handlowym, czyli jako spółkę jawną. W myśl tego przepisu zgłoszenie spółki cywilnej do rejestru jest wymagane, jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły równowartość w walucie polskiej co najmniej 400 000 euro (ta kwota oznacza, że dane przedsiębiorstwo po jej przekroczeniu stało się przedsiębiorstwem większych rozmiarów).

Zgodnie z uregulowaniami ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. z 2001 r., nr 17, poz. 209) zgłoszenia tego należy dokonać w terminie 7 dni od dnia zdarzenia uzasadniającego dokonanie wpisu.

Oznacza to, że w terminie 7 dni od upłynięcia dwóch kolejnych lat obrotowych, w których firma osiągnęła co najmniej po 400 000 euro należy dokonać wpisu w KRS.

Przymus przekształcenia dużych spółek cywilnych w spółki jawne dotyczy nie tylko spółek istniejących 1 stycznia 2001 r., czyli w dniu wejścia w życie kodeksu spółek handlowych, ale także spółek, które osiągnęły rozmiary przewidziane w art. 26 par. 4 kodeksu spółek handlowych dopiero pod rządami tego kodeksu.

Rok obrotowy

Termin „rok obrotowy” użyty we wspomnianym art. 26 § 4 powinien być interpretowany zgodnie z art. 3 pkt 9 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694).  W myśl tych przepisów za rok obrotowy uznaje się rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również do celów podatkowych. Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.

W sytuacji, kiedy okres rozliczeniowy, czyli również rok obrotowy, pokrywa się z rokiem
kalendarzowym, to termin do zgłoszenia spółki do rejestru rozpocznie się z dniem 1 stycznia roku następującego po wspomnianych dwóch latach.

Sąd zmusi sankcjami

Jednak jak łatwo się domyślić w przypadku przyjęcia przez przedsiębiorcę za okres rozliczeniowy inny okres 12 miesięcy niż rok kalendarzowy, to termin  zgłoszenia spółki do rejestru handlowego rozpocznie się odpowiednio w dniu rozpoczęcia kolejnego roku obrotowego następującego po bieżącym roku obrotowym.

Należy podkreślić, że sąd rejestrowy może zmusić wspólników spółki jawnej do wypełnienia obowiązku zgłoszenia do rejestru tej spółki, nakładając grzywnę na podstawie przepisów ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.

W myśl art. 24 § 1-4 wspomnianej ustawy, w przypadku stwierdzenia przez sąd rejestrowy, że wniosek o wpis do rejestru nie został złożony mimo upływu terminu, to organ ten ma prawo do wezwania odpowiedzialnych za ten fakt osób do złożenia takiego wniosku. W takiej sytuacji sąd wyznacza dodatkowy siedmiodniowy termin. Jednakże ten właśnie termin jest oznaczony rygorem zastosowania grzywny przewidzianej w przepisach kodeksu postępowania cywilnego o egzekucji świadczeń niepieniężnych.

W razie niewykonania obowiązku w tym terminie, sąd rejestrowy nakłada grzywnę. Podkreślić również należy, że sąd może ponawiać grzywnę w celu przymuszenia.

Jak wynika z prawa nie warto zwlekać z przemianowanej spółki cywilnej na jawną, zwłaszcza, że nie ponosi się z tego tytułu żadnych negatywnych konsekwencji. Spółka zyskuje na otrzymaniu pewnych cech osób prawnych, jak już wspomniane nabywanie praw i zaciąganie zobowiązań oraz zdolność sądowa. Można powiedzieć, że taka spółka posiada tak zwaną ograniczoną osobowość prawną.