Kontrakty menedżerskie

Niekiedy przychodzi moment na to, aby zatrudnić menedżera. Nie zawsze konieczne jest sporządzanie umowy o pracę czy umowy zlecenia. Wystarczy zawarcie kontraktu menedżerskiego.

Umowa nienazwana

Kontrakty menedżerskie należą do tak zwanych umów nienazwanych. Zazwyczaj nazywa się je umowami o zarządzanie. Również nie ma przepisów regulujących całościowo tematykę zawierania tych kontraktów. Są jedynie przepisy, które zajmują się kwestią konkretnych umów menedżerskich, np. przepisy o zarządzaniu przedsiębiorstwem państwowym, ale takich regulacji jest niewiele.

Jednak nie można od tak sobie sporządzić takiej umowy, bowiem w myśl przepisów prawa polskiego, zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego do wszystkich umów, polegających na świadczeniu usług, które nie są uregulowane innymi, właściwymi sobie przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o umowie zlecenia.

Przypomnijmy, że treścią umowy zlecenia jest wykonanie lub wykonywanie przez przyjmującego zlecenie określonej czynności prawnej lub faktycznej dla dającego zlecenie. Ponadto umowa zlecenia, podobnie jak najszerzej znana umowa o pracę, jest umową starannego działania.

Strony mogą uzgodnić jej nieodpłatność oraz korzystanie przy jej wykonywaniu z pomocy osób trzecich. Umowę zlecenia od umowy o pracę najłatwiej odróżnić po tym, że nie stwarza ona między stronami stosunku zależności, czyli czynności nią objęte nie są wykonywane pod kierownictwem zlecającego.

Do umowy zlecenia nie mają ponadto zastosowania przepisy stosowane w przypadku umowy o pracę o podporządkowaniu się poleceniom pracodawcy, regulaminach, urlopach, terminie i sposobach wypłaty wynagrodzenia itp.

Mimo wszystko nieraz zdarza się i tak, że kontrakt menedżerski przyjmuje postać umowy o pracę. Spotykanymi najczęściej kontraktami menedżerskimi są umowy mające na celu przede wszystkim uregulowanie stosunków między spółką a członkami jej zarządu.

Popularność zawierania kontraktów menedżerskich wynika głównie z dopuszczania dużej samodzielności osób zarządzających, będących stroną kontraktu.

Rodzaje kontraktów menedżerskich

Do podstawowych rodzajów kontraktów menedżerskich należą:

• kontrakt menedżerski oparty na zasadzie umowy zlecenia;

  Cieszy się on największą popularnością. Wynika to z faktu, iż jako rodzaj umowy cywilnoprawnej tego typu kontrakty dają stronom dużą swobodę podczas formułowania ich zawartości.

• kontrakt menedżerski w formie umowy o pracę;

  Zainteresowanie kontraktami menedżerskimi tego typu wyraźnie maleje. Wynika to przede wszystkim z ograniczeń, jakie wywołuje umowa o pracę. Wiąże się to zwłaszcza z pracowniczym podporządkowaniem menedżera pracodawcy. Jest to sprzeczne z istotą kontraktu menedżerskiego mającego przecież na celu przyznanie jak największej swobody działania zarządcy.

• kontrakt menedżerski w formie umowy o świadczenie usług w ramach wykonywania wolnego zawodu;

  W literaturze dotyczącej kontraktów menedżerskich wyróżnia się następujące rodzaje takich kontraktów:

  – stanowiące samodzielną podstawę zaangażowania menedżera oraz stanowiące jedną z podstaw uzupełniającą inną umowę łączącą menedżera z podmiotem gospodarczym,

  – zawierane z osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub zawierane zarówno z osobami fizycznymi, jak i prawnymi,

  – zawierane z menedżerami wysokiego szczebla (w tym członkami zarządu) oraz kontrakty z kierownikami niższych szczebli,

  – uregulowane w przepisach (chociażby fragmentarycznie) kontrakty oparte wyłącznie na zasadzie swobody umów przewidzianej w art. 353 k.c.,

  – zawarte przez przedsiębiorców i instytucje publiczne.

Kontrakty menedżerskie na podstawie umowy zlecenia

Jest to dość specyficzna i najbardziej popularna forma umów tego typu, stąd osobne omawianie tejże tematyki.

Ze względu na fakt, iż z założenia kontrakt menedżerski ma na celu przyznanie zarządcy jak najszerszego zakresu kompetencji, czyli wszelkich praw i obowiązków, to przy konstruowaniu treści takiej umowy jej strony mają dużo swobody.

Należy pamiętać również i o tym, że nie ma przepisów ustalających szczegółowy katalog praw i obowiązków podmiotu zarządzającego.

Z reguły kontrakt menedżerski przewiduje całościowe zarządzanie przedsiębiorstwem, w tym zawiadywanie takimi dziedzinami przedsiębiorstwa jak:

• kadry;
• organizacja produkcji;
• inwestycje;
• finanse;
• promocja;
• reklama itp.

Mimo, że zarządca ma obowiązek osobistego świadczenia pracy, to z uwagi na odpowiednie stosowanie przepisów o zleceniu kontrakt menedżerski może przewidywać zastępowanie zarządcy przez inną osobę. Jednakże za działania wyznaczonej osoby menedżer ponosi pełną odpowiedzialność.

Ponadto ważne jest to, że kontrakt menedżerski oparty na umowie zlecenia nie powinien zawierać typowych dla umów o pracę postanowień. Chodzi tu głównie o te, które dotyczą na przykład czasu pracy oraz obowiązku podpisywania listy obecności.

Znaczna swoboda panuje także w kwestii określenia wynagrodzenia osoby zarządzającej.

Wynagrodzenie to może być określone kwotowo bądź też przez wskazanie podstawy do jego ustalania. Dla przykładu w spółkach kapitałowych bardzo często ustala się wynagrodzenie menadżera przez wskazanie procentu uczestniczenia w zysku spółki.

Jednak nie zawsze może to być zachęcające dla menedżera do podpisania kontraktu. Dlatego wiele kontraktów menedżerskich łączy w sobie te dwa sposoby ustalania wynagrodzenia menedżera, czyli określając kwotę miesięcznego wynagrodzenia oraz procentowy udział w zyskach spółki.

W porównaniu z umową o pracę osoba zatrudniona w spółce jako menedżer na zasadzie umowy zlecenia nie ma obowiązku poddawania się pracowniczym badaniom lekarskim. Obowiązek taki nie istnieje, ale można go powołać przez ujęcie tego w treści kontraktu. Co do czasu trwania kontraktu menedżerskiego, to jest on uzależniony od woli stron. Może on zostać zawarty zarówno na czas określony, jak i nieokreślony. Ponadto strony kontraktu mają pełną swobodę co do kwestii ustalenia sposobów rozwiązania kontraktu.

Jednak nie zawsze w chwili zawierania umowy myśli się o jej konsekwencjach i możliwościach rozwiązania. Jednak jeżeli w kontrakcie menedżerskim zostanie pominięta ta tematyka, to odpowiednio stosuje się przepisy kodeksu cywilnego o wypowiedzeniu umowy zlecenia.

Treść kontraktu menedżerskiego

W kontrakcie menedżerskim zawieranym z menedżerem powinny znaleźć się następujące informacje, których ilość i układ powinny zostać dostosowane do konkretnej sytuacji:

• informacje o dacie zawarcia i stronach kontraktu;
• postanowienia ogólne o celach umowy;
• przedmiot kontraktu;
• miejsce wykonywania umowy;
• wykaz obowiązków zarządcy;
• wykaz obowiązków spółki;
• ograniczenia obowiązujące zarządcę;
• zasady zastąpienia zarządcy;
• kryteria oceny wyników zarządzania;
• czas trwania umowy;
• wysokość wynagrodzenia zarządcy;
• świadczenia dodatkowe, w tym odprawy w przypadku ustania kontraktu;
• zakres tajemnicy obowiązującej zarządcę;
• zakaz konkurencji i prowadzenia dodatkowej działalności;
• odszkodowania;
• zakres ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zarządcy;
• zasady zawieszenia zarządcy;
• podstawy i tryb rozwiązania umowy;
• zabezpieczenie roszczeń wobec zarządcy, właściwość sądów;
• reżim prawny;
• zastosowanie przepisów ustaw;
• miejsce i sposób doręczania korespondencji;
• dane o liczbie egzemplarzy dla stron umowy;
• podpisy stron.

Ubezpieczenia społeczne menedżerów

Niestety i w tym przypadku należy wręcz domyślać się jakie przepisy zastosować, bowiem przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie wyróżniają osób wykonujących pracę na podstawie kontraktu menedżerskiego ani na podstawie umowy o zarządzanie.

Przyjmując, że większość kontraktów menedżerskich ma postać umowy zlecenie, to i właśnie przypisane jej przepisy należy zastosować do menedżerów.

W prawie ubezpieczeń społecznych przyjmuje się szerokie rozumienie umowy zlecenia, obejmujące zlecenie ujęte w art. 734 par. 1 k.c. (zlecenie w wąskim znaczeniu) oraz umowy o świadczenie usług, do których przepisy o zleceniu stosuje się odpowiednio na podstawie art. 750 k.c.

Jako umowę zlecenia w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy więc kwalifikować także zawarte przez osoby fizyczne umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.

Po nowelizacji z 1999 roku kwalifikacja kontraktów menedżerskich czy tak zwanych umów o zarządzanie w świetle ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych uległa zmianie. Bowiem ta nowelizacja wprowadziła, poza umową zlecenia, jeszcze pojęcie „innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia”.

Wówczas jasnym stało się stosowanie przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych wobec umów menedżerskich. W takim stanie prawnym kontrakty menedżerskie (umowy o zarządzanie) należą do kategorii „innych umów o świadczenie usług, do których zgodnie z przepisami kodeksu pracy stosuje się przepisy dotyczące zlecenia”.

Na zasadach ogólnych

Zgodnie z przepisami objęto obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym różnego rodzaju umowy podobne w swoim charakterze do zlecenia, a stanowiące podstawę wykonywania pracy (usługi) przez osoby fizyczne. Oznacza to, że jeżeli menedżer jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę, to – jak w przypadku wszystkich innych umów tego typu – składki odprowadzane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (emerytalne, rentowe, zdrowotne itd.) są opłacane przez pracodawcę na zasadach ogólnych.

Jeżeli menedżer jest zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, to odpowiednio dla tego rodzaju umowy pracodawca odprowadza składki na ubezpieczenie społeczne. Tak samo jest w przypadku kontraktu menedżerskiego, mimo, że jest on umową jedynie zbliżoną do umowy zlecenia, a z cywilnoprawnego punktu widzenia nie jest to zlecenie w „czystej” postaci.

Oznacza to, że w takim przypadku należy uznać, iż składki na ZUS powinny być opłacane przez pracodawcę na zasadach takich, jak dla umowy zlecenia. Można również podpisać kontrakt menedżerski z osobą fizyczną, która prowadzi własną działalność gospodarczą polegającą na zarządzaniu bądź kierowaniu przedsiębiorstwem, spółką itp.

W takiej sytuacji składki na ubezpieczenie społeczne są płacone do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez danego menedżera osobiście w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.