Menadżer: Odpowiedzialność – Karna

Karna

Odpowiedzialność karną ponoszą członkowie zarządu, na podstawie art. 303 k.k., za szkodę majątkową, którą wyrządzili osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności. Wymiar kary za to przestępstwo wynosi do 3 lat pozbawienia wolności. Jeżeli szkoda majątkowa jest znaczna wymiar kary może wynieść nawet do 5 lat pozbawienia wolności.

Członek zarządu może ponieść odpowiedzialność na podstawie art. 296 k.k., gdy przez nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, wyrządza spółce znaczną szkodę majątkową. Także kolejny przepis, art. 296a k.k. stanowi, że kto pełniąc funkcję kierowniczą w jednostce organizacyjnej wykonującej działalność gospodarczą lub pozostając z nią w stosunku pracy, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, żąda lub przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę, w zamian za nadużycie udzielonych mu uprawnień lub niedopełnienie ciążącego na nim obowiązku, mogące wyrządzić tej jednostce szkodę majątkową albo stanowiące czyn nieuczciwej konkurencji lub niedopuszczalną czynność preferencyjną na rzecz nabywcy lub odbiorcy towaru, usługi lub świadczenia. Tej samej karze podlega, kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej.

Penalizowane jest także nierównomierne spłacanie wierzycieli spółki. Jeżeli spółka z o.o. posiada kilka wymagalnych zobowiązań do zapłacenia albo już przeciwko spółce z o.o. toczy się jakiekolwiek postępowanie egzekucyjne, członkowie zarządu muszą mieć na uwadze treść art. 301 k.k., w którym odpowiedzialność karną ponosi ten kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku albo będąc dłużnikiem kilku wierzycieli doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, albo kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli w sposób lekkomyślny doprowadza do swojej upadłości lub niewypłacalności, np. przez trwonienie części składowych majątku, zaciąganie zobowiązań lub zawieranie transakcji oczywiście sprzecznych z zasadami gospodarowania. Podobna odpowiedzialność przewiduje także art. 302 k.k.

Wprawdzie w przepisach tych mowa jest o odpowiedzialności samego dłużnika, ale na podstawie art. 308 k.k. za przestępstwa te odpowiada jak dłużnik lub wierzyciel, kto, m. in. na podstawie przepisu prawnego czy umowy, zajmuje się sprawami majątkowymi osoby prawnej 

Odpowiedzialność na podstawie art.4 ust.4 ustawy o rachunkowości

Zgodnie z przepisem ustawy z dnia 29 września 1994 roku ustawa rachunkowości, kierownik jednostki (którym, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości, jest członek zarządu, a jeżeli organ jest wieloosobowy – członkowie tego organu) ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru.

Odpowiedzialność kierownika jednostki powstaje więc także w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą, czy samodzielnej księgowej lub gdy są wykonywane przez biuro rachunkowe, choć jest to już odpowiedzialność z tytułu nadzoru.

Podkreślić należy, że akceptuje się w praktyce przejęcie obowiązków i odpowiedzialności w tym zakresie przez jednego z członków zarządu. Przyjęcie odpowiedzialności przez daną osobę powinno być stwierdzone w formie pisemnej. W przypadku gdy kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu.

Podsumowując należy wskazać, że członek zarządu w związku z powierzonymi mu czynnościami w spółce może ponosić odpowiedzialność także z innych przepisów prawa niż wyżej powołane. Przykładowo wymienić tu trzeba przepisy kodeksu pracy, gdzie w art. 281 k.p. mowa jest o odpowiedzialności osób, które w imieniu pracodawcy dokonują czynności z zakresu prawa pracy, za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, w tym m.in. za zawarcie umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, albo niepotwierdzenia na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę, itp. Także kodeks karny, w art. 218 i następnych, wymienia przestępstwa, które pociągają do odpowiedzialności osoby, które w imieniu pracodawcy dokonują czynności z zakresu prawa pracy. Wiele ustaw zawiera w swoich uregulowaniach odrębne zapisy o szczególnej odpowiedzialności osób zarządzających danym podmiotem.

Nasz ekspert

Autorem powyższej publikacji jest Katarzyna Hartfelder

Kancelaria Prawna Skarbiec.Biz w Warszawie 
 

Przepisy karne

Kodeks Spółek handlowych przewiduje wiele sytuacji, w których czlonek zarządu podlega odpowiedzialności karnej za swoje działanie.

Kto, biorąc udział w tworzeniu spółki handlowej lub będąc członkiem jej zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej albo likwidatorem, działa na jej szkodę – podlega karze pozbawienia wolności do lat 5 i grzywnie.

Kto, będąc członkiem zarządu spółki albo likwidatorem, nie zgłasza wniosku o upadłość spółki handlowej pomimo powstania warunków uzasadniających według przepisów upadłość spółki – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Kto ogłasza w KRS dane nieprawdziwe albo przedstawia je organom spółki, władzom państwowym lub osobie powołanej do rewizji – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli zaś sprawca działa nieumyślnie – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem, dopuszcza do nabycia przez spółkę handlową własnych udziałów lub akcji albo do brania ich w zastaw – podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Kto, będąc członkiem zarządu albo likwidatorem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, dopuszcza do wydania przez spółkę dokumentów imiennych, na okaziciela lub dokumentów na zlecenie na udziały lub prawa do zysków w spółce- podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy.

Kto w celu umożliwienia bezprawnego głosowania na walnym zgromadzeniu lub bezprawnego wykonywania praw mniejszości:

• wystawia fałszywe zaświadczenie o złożeniu dokumentu akcji uprawniającej do głosowania,
• użycza innemu dokumentu akcji, która nie uprawnia jej właściciela do głosowania

– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Członek zarządu, który dopuszcza do wydania dokumentów akcji:

• niedostatecznie opłaconych,
• przed zarejestrowaniem spółki,
• w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego – przed zarejestrowaniem podwyższenia

– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Kto, będąc członkiem zarządu spółki handlowej, wbrew obowiązkowi dopuszcza do tego, że zarząd:

• nie składa sądowi rejestrowemu listy wspólników,
• nie prowadzi księgi udziałów zgodnie z przepisami art. 188 § 1 ksh albo nie prowadzi księgi akcyjnej zgodnie z przepisami art. 341 § 1 ksh,
• nie zwołuje zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia,
• odmawia wyjaśnień osobie powołanej do rewizji lub nie dopuszcza jej do pełnienia obowiązków,
• nie przedstawia sądowi rejestrowemu wniosku o wyznaczenie biegłych rewidentów,
• nie ogłasza wzmianki o złożeniu opinii przez biegłego rewidenta w sądzie rejestrowym zgodnie z przepisem art. 312 § 7 ksh

– podlega grzywnie do 20.000 złotych.

Kto, będąc członkiem zarządu, dopuszcza do tego, że spółka przez czas dłuższy niż trzy miesiące wbrew prawu lub umowie pozostaje bez rady nadzorczej w należytym składzie – podlega grzywnie w tej samej wysokości.

Kto, będąc członkiem zarządu spółki kapitałowej, dopuszcza do tego, że pisma i zamówienia handlowe oraz informacje, o których mowa w art. 206 § 1 i art. 374 § 1 ksh, nie zawierają danych określonych w tych przepisach albo będąc komplementariuszem spółki komandytowo-akcyjnej uprawnionym do reprezentowania spółki dopuszcza do tego, że pisma i zamówienia handlowe oraz informacje, o których mowa w art. 127 § 5 ksh, nie zawierają danych określonych w tym przepisie (chodzi o dane rodzaju adres, nip, regon, kapitał itd.) – podlega grzywnie do 5.000 złotych.

Inne ustawy

Niezależnie od odpowiedzialności członka zarządu z tytułu działań lub zaniechań, jakich dopuszcza się w ramach zarządu, inne działania osób zasiadających w zarządach również mogą rodzić ich odpowiedzialność karną. Działanie spółki rodzi bowiem odpowiedzialność karną nie spółki, lecz osób występujących w jej imieniu.

Najbardziej jaskrawymi przejawami tej odpowiedzialności jest odpowiedzialność karna skarbowa, odpowiedzialność z ustawy o rachunkowości czy za czyny nieuczciwej konkurencji.

Czy można nie odpowiadać za księgowość

Zgodnie z pismem Ministra Finansów z 19 marca 1996 r. (DR-I/JDa/108/96) kierownik jednostki (np. prezes czy organ kolegialny – zarząd wieloosobowy) może przenieść odpowiedzialność skutecznie jedynie na osobę sprawującą funkcję w zarządzie. Na zewnątrz – na osobę spoza zarządu – odpowiedzialności takiej się nie przeniesie.

Odpowiedzialność w zakresie rachunkowości ponosi kierownik jednostki, tj. osoba lub organ wieloosobowy (zarząd), który zgodnie z obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, statutem, umową lub na mocy prawa własności jest uprawniony do zarządzania jednostką. Jeżeli kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie wskazano w statucie, regulaminie organizacyjnym itp. osoby odpowiedzialnej za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, to odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu. W przypadku spółek komandytowych, jawnych i cywilnych oraz osób fizycznych za kierownika jednostki uważa się ich właścicieli (właściciela). Kierownikiem jednostki jest również likwidator lub syndyk, ale nie pełnomocnicy ustanowieni przez jednostkę (art. 3 ust. 1 pkt 5 ustawy o rachunkowości).

Kierownik jednostki jest zwolniony od odpowiedzialności za rachunkowość, jeżeli obowiązki w tym zakresie zostaną przypisane innej osobie, za jej zgodą, potwierdzoną w odpowiednim dokumencie stwierdzającym przyjęcie przez nią odpowiedzialności za rachunkowość. Ponadto regulacja odnośnie odpowiedzialności za rachunkowość w jednostce, w brzmieniu przytoczonym z art. 4 ust. 4 ustawy, jest ściśle powiązana z przepisami rozdziału 9 tej ustawy. Jeżeli bowiem nakłada się sankcje karne na osobę odpowiedzialną za rachunkowość w jednostce, to należy również sprecyzować, kto konkretnie jest za nią odpowiedzialny.

W przypadku gdy główny księgowy jednostki nie jest jednocześnie członkiem ścisłego kierownictwa (zarządu), to nie powinno się nakładać na niego obowiązków z zakresu odpowiedzialności za rachunkowość w jednostce. Odpowiedzialność jego wynika wówczas z przepisów kodeksu pracy. Jeżeli natomiast główny księgowy uczestniczy w pracach zarządu (jest jego członkiem), to w regulaminie organizacyjnym można określić operacyjną odpowiedzialność poszczególnych członków zarządu za prowadzenie ksiąg rachunkowych. Może być również przypisana w regulaminie odpowiedzialność jednemu z członków ścisłego kierownictwa jednostki (i niekoniecznie musi to być główny księgowy), o ile osoba ta posiada niezbędne pełnomocnictwa zarządu i ma zapewniony wpływ na zdarzenia finansowe i organizacyjne, które decydują o sytuacji majątkowej, finansowej i dochodowej jednostki.