Pracownicze programy emerytalne

Wszelkie regulacje prawne dotyczące pracowniczych programów emerytalnych wynikają z ustawy z dnia 22 sierpnia 1997 r. o pracowniczych programach emerytalnych, której ustalenia można odnaleźć w następującym w Dzienniku Ustaw: Dz.U. z 2001 r., Nr 60 z kolejnymi zmianami poz. 623, zm.: Dz.U. z 2002 r., Nr 25, poz. 253; Dz.U. z 2002 r., Nr 141, poz. 1178.

Regulacje prawne

Ustawa ta została uchwalona na potrzeby regulowania zasad tworzenia i działania pracowniczych programów emerytalnych. Określania warunków, które powinny spełniać podmioty uczestniczące w realizowaniu tych programów, oraz zasad zawierania składających się na nie umów.

Zgodnie z art. 3 ustawy stwierdza się, że pracowniczy program emerytalny stanowią zakładowe umowy emerytalne, pracownicze umowy emerytalne oraz umowy z zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń, umowy z funduszami inwestycyjnymi bądź statuty pracowniczych funduszy emerytalnych.

Pracowniczy program emerytalny mogą stanowić także umowy o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, pod warunkiem, iż pracodawcy, w celu zaoferowania pracownikom programu emerytalnego, zawarł umowę o wspólnym międzyzakładowym programie emerytalnym, w których ustalił formę pracowniczego programu wraz z warunkami, które zaoferowane są w zakładowych umowach emerytalnych.

Wszystkie wymienione wyżej zakładowe umowy emerytalne i inne stanowią pracowniczy program emerytalny, gdy określają warunki gromadzenia środków ze składek, przeznaczonych do wypłat w wieku emerytalnym lub w przypadku uzyskania uprawnień do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy, spełniające kryteria ustalone w ustawie.

Wspomniane wcześniej umowy z zakładami albo towarzystwami ubezpieczeń także stanowią pracowniczy program emerytalny. Z zastrzeżeniem, iż pracodawcą jest zakład lub towarzystwo ubezpieczeń, pracownicze towarzystwo emerytalne albo towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

Ponadto wówczas warunki gromadzenia środków opisanych w powyższym akapicie, określa zakładowa umowa emerytalna. Powyższego przepisu nie stosuje się jednak do podmiotów, które nie zarządzają całością środków gromadzonych w ramach programu.

Oferowanie i uczestnictwo w programach emerytalnych

Pracownicze programy emerytalne mogą być oferowane na warunkach ustawy o nich, przez pracodawcę lub łącznie co najmniej przez dwóch pracodawców, zatrudniających każdy co najmniej 5 pracowników (art.4 ustawy).

Jak każdy prowadzący działalność gospodarczą taki pracodawca ma obowiązek zarejestrowania swego przedsiębiorstwa i otrzymania wpisu do rejestru. Dopiero po upływie roku od otrzymania takiego wpisu pracodawca może zawrzeć zakładową umowę emerytalną. Przepis ten nie odnosi się jednak do spółek powstałych w wyniku przekształceń własnościowych przedsiębiorstw państwowych.

Natomiast, gdy pracodawca prowadzi działalność nieprzerwanie od 3 lat, to może zaoferować pracowniczy program emerytalny, pod warunkiem, że zatrudnia co najmniej 3 pracowników.

Uczestnikami tych pracowniczych programów emerytalnych mogą być, oprócz pracowników, także: osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na własny rachunek, wspólnicy spółek cywilnych, jawnych wspólnicy spółki komandytowej odpowiadający bez ograniczenia, którzy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Warunkiem jest, aby te osoby lub spółki prowadziły programy emerytalne dla swoich pracowników, przewidujące równocześnie uczestnictwo pracodawców. Zgodnie z art. 5. ustawy prawo uczestnictwa w programach emerytalnych przysługuje pracownikowi, który jest zatrudniony u danego pracodawcy nie krócej niż 3 miesiące, chyba że zakładowa umowa emerytalna stanowi inaczej.

Uczestnikami pracowniczych programów emerytalnych mogą zostać pracownicy wykonujący pracę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium innego państwa w ramach delegowania przez pracodawcę mającego siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na posiadane obywatelstwo oraz status wynikający z prawa dewizowego i podatkowego.

W przypadku osoby zatrudnionej u kilku pracodawców prowadzących programy emerytalne, zezwala się na jej uczestnictwo w tym samym czasie w więcej niż jednym programie emerytalnym.

Warunki zakładowej umowy emerytalnej

Warunki umów emerytalnych musza być bezwzględnie zgodne z warunkami występującymi w ustawie.

Warunki te nie mogą powodować sytuacji, w której ,przy ich zachowaniu, prawo uczestnictwa w pracowniczym programie emerytalnym, w dniu złożenia wniosku o zarejestrowanie programu, miałaby mniej niż połowa liczby zatrudnionych pracowników.

Oznacza to, że stworzenie pracowniczego programu emerytalnego zależne jest od tego, ilu pracowników zadeklaruje się wziąć w nim udział. Nie może być ich mniej niż połowa zatrudnionych w danym przedsiębiorstwie.

W innych przypadkach można skorzystać z podobnych form programów emerytalnych, nie koniecznie obarczonych wymogiem grupowości.