Pracownik w roli autora

Inne sposoby

Pracownik i pracodawca mogą kwestię praw do utworów pracowniczych uregulować w sposób odmienny, niż jest to przewidziane w art. 12 ust. 1 upapp. Mogą na przykład postanowić, że prawa te będą przysługiwać tylko pracownikowi lub pracownikowi i pracodawcy wspólnie (wówczas będą oni uważani za współautorów dzięki odpowiedniemu stosowaniu art. 9 upapp).

Nie ma jednak mowy o rozszerzaniu uprawnień pracodawcy do utworu pracowniczego ponad te, które wynikają z art. 12 upapp. Przepis ten jest bowiem wyjątkiem od ogólnych zasad z rozdziału V ustawy (art. 41 i następne upapp), które regulują kwestię przejścia autorskich praw majątkowych z twórcy na inną osobę. Dlatego nie można interpretować go szerzej.

Gdy zaistnieje konieczność poszerzenia uprawnień pracodawcy do utworu, to tylko na takich zasadach, jakie prawo autorskie wymaga dla umów przenoszących prawa majątkowe. Nie byłaby to już jednak umowa między pracownikiem a jego pracodawcą, ale między twórcą i nabywcą jego praw, i w zasadzie należałoby zawierać taką umowę osobno dla każdego utworu. Zgodnie bowiem z art. 41 ust. 3 upapp nieważna jest umowa (o przeniesienie majątkowych praw autorskich) w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Przepisy o przechodzeniu na pracodawców praw do utworów pracowniczych są w tym zakresie wyjątkowe i pozwalają pracodawcy na ich nabywanie w nieokreślonej bliżej przyszłości, nie dłużej rzecz jasna niż do momentu ustania stosunku pracy.

Dzieło chronione już w powijakach

Jak mówi art. 1 ust. 3 upapp utwór jest przedmiotem prawa autorskiego, czyli zaczyna podlegać ochronie od chwili jego ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ustawa nie definiuje jednak, co należy rozumieć pod pojęciem „ustalenia utworu”.

Uważa się więc powszechnie, że chodzi tu o moment, kiedy utwór przybrał taką formę, iż także inne osoby (oprócz twórcy) mogąsię z nim zapoznać. Nie jest to jednak moment, w którym prawa do utworu nabywa pracodawca. Pracodawca nabywa prawa do utworu pracowniczego z chwilą jego przyjęcia. Utwór musi być więc przedstawiony przez pracownika do wiadomości pracodawcy, a ten musi choćby w sposób dorozumiany go zaakceptować.