Prawo konsumenta

Prowadząc przedsiębiorstwo usługowe czy produkcyjne nie możemy pozostawać obojętni na prawo zagwarantowane konsumentom naszych usług czy produktów. Bądź co bądź zdobywając ich zaufanie znacznie więcej zyskujemy niż sprzedając im „trefny towar” czy tak zwaną „tandetę”.

Stawiaj na jakość

Firmy cieszące się dobrą reputacją są znacznie częściej mogą poszczycić się wysoką sprzedażą mimo relatywnie wyższych cen niż ich konkurencja nie dbająca o szczegóły związane z bezpieczeństwem, odpowiednim opakowaniem oraz serwisowaniem sprzedawanych produktów, mimo że oferuje niższe ich ceny (zwłaszcza sprzęt AGD – konsumenci wolą wybrać stabilną markę z 3 letnią gwarancją za większe pieniądze niż tańszy produkt z 12 miesięczną gwarancją).

Jednak, mimo że coraz więcej mówi się o ochronie praw konsumenta, to ilość naruszeń jego praw nieustannie wzrasta. Takiej sytuacji na rynku sprzyja przede wszystkim brak wiedzy na temat zagwarantowanych ustawowo uprawnień konsumenta.

Poniżej przedstawione zostały najważniejsze elementy, do których konsument ma prawo a producent czy sprzedawca mają obowiązek. Sprawom dotyczącym bezpieczeństwa produktów oraz umieszczania cen poświęcone zostały kolejne artykuły.

Niskie ceny a prawo konsumenta

W tym przypadku nie zdziwi nikogo fakt, że każdy konsument chciałby zapłacić jak najmniej.

Jednak w sytuacji coraz większej konkurencji na rynku gospodarczym i usługowym państwo zdecydowało się na ochronę praw producentów i sprzedawców, w miarę jak najmniej dotkliwie dając się we znaki konsumentom.

Zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. nr 126, poz. 1071) wprowadzono szereg nowych czynów nieuczciwej konkurencji. Przy tym od 10 listopada zakazano sprzedaży premiowanej i sprzedaży po rażąco niskich cenach. Wprawdzie z obu rodzajów sprzedaży korzystali konsumenci, jednak z pewnością nie konkurenci przedsiębiorcy.

Niektóre z przepisów zostały potraktowane jako godzące w interesy konsumenta. Inne, które dotyczą m.in. organizowania loterii promocyjnych czy piramid finansowych, pomogą, być może, lepiej chronić konsumenta przed stratami, nierzadko wynikającymi z nieuczciwej działalności.

Nieuczciwa konkurencja

Najczęściej słyszy się ze strony małych przedsiębiorców o niesprawiedliwości prawnej wynikającej z faktu, że wielkie koncerny, hipermarkety, duże firmy, nie tylko mogą zaoferować szerszą gamę produktów, ale także dzięki umiejętnościom negocjowania cen, a także zapewnieniem dużego zbytu producentom, stosuje znacznie niższe ceny.

Dlatego też najczęściej zauważalnym czynem nieuczciwej konkurencji jest stosowanie rażąco niskich cen. Takie zarzuty stawiane były dużym sieciom handlowym, a jako ich konsekwencję wskazywano ograniczanie dostępu do rynku małym przedsiębiorcom.

Przyjęto, że w obiektach handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 4002 towary lub usługi nie mogłyby być sprzedawane po cenie nie uwzględniającej marży handlowej.

Spod tego zakazu została wyłączona wyprzedaż posezonową dokonywaną dwa razy w roku, czyli: na koniec sezonu letniego na koniec sezonu zimowego, każda z tych wyprzedaży nie może trwać każdorazowo dłużej niż miesiąc.

Wyprzedaż jest dozwolona również wówczas, gdy jest dokonywana ze względu na upływający termin przydatności towarów do spożycia lub upływającą datę minimalnej trwałości. Nie dotyczy to także tak zwanej wyprzedaży z konieczności. Za takową uznaje się wyprzedaż mającą miejsce w przypadku likwidacji danego obiektu handlowego, o ile sprzedaż taka trwa nie dłużej niż 3 miesiące od dnia podania do publicznej wiadomości informacji o likwidacji tego obiektu.

Natomiast w przypadku, kiedy likwidowana jest cała sieć sklepów należących do przedsiębiorcy, w związku z zaprzestaniem przez niego działalności handlowej, to taka wyprzedaż nie może trwać dłużej niż rok. Jednak już teraz planowana jest w rządzie zmiana tego przepisu. Powodem jest to, że taka regulacja prawna jest sprzeczna z prawem Unii Europejskiej – co zostało wytknięte w Raporcie Okresowym. Planuje się jedynie uchylenie zróżnicowania w stosunku do sieci wielkopowierzchniowych, czyli wykreślenie z ustawy wspomnianych wcześniej 400 m².

Jednak nawet po zmianie zapisu czynem nieuczciwej konkurencji nadal będzie sprzedaż poniżej kosztów wytworzenia określonych produktów albo ich odsprzedaż poniżej kosztów zakupu, pod warunkiem że celem takiego działania będzie utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku.

Prezent kontrolowany

Zgodnie ze wspomnianą wyżej ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zakazane zostały także niektóre formy sprzedaży premiowanej, za którą uważane jest udzielanie nagród w postaci nieodpłatnej premii (towary lub usługi) odmiennej od przedmiotu sprzedaży.

Jeżeli premię stanowią towary lub usługi o niewielkiej wartości lub próbki towaru albo zostały one wygrane w loteriach promocyjnych organizowanych na podstawie przepisów o grach losowych, zakładach wzajemnych i grach na automatach lub konkursach, których wynik nie zależy od przypadku, to wówczas stosowanie premii nie jest uznawane za czyn nieuczciwej konkurencji.

Niestety, ale mimo wprowadzonego jakiś czas temu tegoż przepisu, nie jest respektowany i to nie dlatego, iż ktoś łamie prawo, ale dlatego, że nie bardzo wiadomo, jak rozumieć ową „odmienność” od przedmiotu sprzedaży. Kolejny problem interpretacyjny stwarza stwierdzenie o możliwości dołączania towaru o niewielkiej wartości, tyle, że nikt nie określił wymiaru tej miary. Nie wiadomo, czy chodzi tu o wartość niewielką obiektywnie czy też niewielką w odniesieniu do wartości sprzedawanego produktu.

Wynika z tego, że dodanie do taniego produktu premii o niskiej wartości może stanowić zachętę do dokonania zakupu, jeśli taka premia zostanie natomiast dodana do drogiego produktu – nie można mówić o jego promowaniu. Z niejasności przepisów wynika fakt, że jak na razie nic nie uległo zmianie, jeśli chodzi o rozmaite gadżety dołączane do towarów.

Kolejny zarzut dopuszczania się czynu nieuczciwej konkurencji został postawiony wobec działalności w zakresie loterii promocyjnych. Przedsiębiorca, który łudzi konsumentów atrakcyjną wygraną, której warunkiem otrzymania jest rzekomo zakup określonych towarów lub wpłacenie pewnej kwoty, musi liczyć się z przedstawieniem mu takiego właśnie zarzutu.

Według ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji zakazane zostało formułowanie ofert w sposób stwarzający konsumentowi nadzieję albo pewność wygranej. Chodzi o często stosowane zapewnienia o tym, że jeśli konsument złoży zamówienie na towar lub usługę objęte promocją albo zapłaci oferentowi z góry jakąkolwiek kwotę to otrzyma wygraną.

Za czyn taki uznaje się w szczególności formułowanie ofert w dokumencie wystawionym imiennie na konsumenta, mającym cechy pisma o charakterze oficjalnym. Działania takie są traktowane jako niedozwolone niezależnie od wyniku losowania czy wiedzy konsumenta.

Karalna pewność wygranej może być stwarzana na przykład poprzez często stosowane w tak zwanych loteriach, które często trafiają listownie do konsumentów, poprzez używanie zwrotów „wygrała Pani samochód” czy „nagroda jest w zasięgu ręki, wystarczy odesłać kupon i dokonać zakupu rzeczy oferowanej w katalogu”.

Według UOKiK, wystarczy, aby w piśmie, które otrzymuje konsument, w jego treści znajdowały się elementy stwarzające wrażenie oficjalności, jak na przykład przez zatytułowanie „oficjalne zawiadomienie” czy „certyfikat”, wystawienie go przez „Komisję Losującą”, opatrzenie dokumentu pieczęciami i podpisami dyrektorów, czy prezesów zarządu. Kiedy przy tym oferują wygraną, to można uznać taki czyn za czyn nieuczciwej konkurencji.