Rozwiązanie i likwidacja spółek kapitałowych – spółka akcyjna

W wyniku złej gospodarności w firmie, niedostatecznej przedsiębiorczości lub nie radzenia sobie na rynku w życiu każdego przedsiębiorstwa może wielokrotnie pojawić się chęć jego likwidacji spowodowana wspomnianymi problemami, lecz nie zawsze do tej likwidacji czy rozwiązania spółki dochodzi.

Kiedy zejść z areny?

Taka firma, która nie potrafi sobie poradzić wewnętrznie ze swoimi problemami powinna jak najszybciej zejść z rynkowej areny, zanim jeszcze nie powstało zbyt wiele finansowych zobowiązań. W takiej sytuacji należy albo spróbować połączenia z inną firma, albo podzielić własną spółkę, zlikwidować ją lub ogłosić upadłość, ale na pewno coś zmienić.

Rozwiązanie spółki akcyjnej jest spowodowane:

• przyczynami przewidzianymi w statucie;
• uchwałą walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki;
• uchwałą walnego zgromadzenia o przeniesieniu siedziby spółki za granicę;
• ogłoszeniu upadłości spółki;
• innymi przyczynami przewidzianymi prawem.

Jak w przypadku likwidacji czy rozwiązania większości przedsiębiorstw, tak i w tym, aby spółka została rozwiązana, to należy złożyć wniosek do sądu rejestracyjnego o wykreślenie spółki z rejestru. Do dnia złożenia tego wniosku może zapobiec uchwała walnego zgromadzenia powzięta wymaganą dla zmiany statutu większością głosów, oddanych w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego. W sytuacji, kiedy spółka ma zostać rozwiązana na mocy prawomocnego orzeczenia sądowego, to to postanowienie nie może być zmienione żadną uchwałą walnego zgromadzenia zarządu spółki.

Postępowanie likwidacyjne

Proces likwidacji spółki akcyjnej następuje wraz z dniem uprawomocnienia się orzeczenia o rozwiązaniu spółki przez sąd, powzięcia przez walne zgromadzenie uchwały o rozwiązaniu spółki lub zaistnienia innej przyczyny jej rozwiązania. Likwidację prowadzi się pod firmą spółki z dodaniem oznaczenia „w likwidacji”.

W czasie prowadzenia likwidacji spółka zachowuje osobowość prawną.

Otwarcie likwidacji powoduje wygaśnięcie prokury. W tym też okresie prokura nie może być ustanowiona.

W okresie likwidacji nie można, nawet częściowo, wypłacać akcjonariuszom zysków ani dokonywać podziału majątku spółki przed spłaceniem wszystkich zobowiązań.

Likwidator

Likwidatorami spółki akcyjnej są członkowie zarządu bądź też osoby wskazane przez statut lub uchwałę walnego zgromadzenia. Ponadto może zdarzyć się tak, że w małej firmie nie będzie wystarczającej liczby osób, które będą pełniły funkcję likwidatorów, to na wniosek akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną dziesiątą kapitału zakładowego sąd rejestrowy może uzupełnić liczbę likwidatorów, ustanawiając jednego lub dwóch likwidatorów. Jeżeli natomiast o postępowaniu likwidacyjnym orzeka sąd, to wówczas może on jednocześnie ustanowić likwidatorów. Wtedy nie mają znaczenia likwidatorzy statutowi czy wybrani przez walne zgromadzenie zarządu. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określa również wysokość ich wynagrodzenia. Wpis likwidatorów, ustanowionych przez sąd, i wykreślenie likwidatorów, odwołanych przez sąd, następuje z urzędu.

Na wniosek osób mających w tym interes prawny sąd rejestrowy może, z ważnych powodów, odwołać likwidatorów i ustanowić innych. Likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać.

Co likwidator powinien?

Do obowiązków likwidatorów należy zgłoszenie otwarcie likwidacji, w tym dokumencie powinny się znaleźć następujące dane:

• otwarcie likwidacji;
• podanie nazwisk i imion likwidatorów oraz ich adresów albo adresów do doręczeń;
• przedstawienie sposobu reprezentacji spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym względzie zmiany należy zgłosić, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania tego zgłoszenia;
• złożone wobec sądu albo poświadczone notarialnie wzory podpisów likwidatorów.

W przypadku uchylenia likwidacji likwidatorzy powinni tę okoliczność zgłosić do sądu rejestrowego w celu wpisania do rejestru.

Likwidatorzy powinni ogłosić dwukrotnie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie sześciu miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia. Ogłoszenia te nie mogą być dokonywane w odstępie czasu dłuższym niż miesiąc ani krótszym niż dwa tygodnie.

Likwidatorzy powinni:

• stosować się do praw i obowiązków ustanowionych jak dla członków zarządu;
• sporządzić bilans otwarcia likwidacji;
• złożyć bilans walnemu zgromadzeniu do zatwierdzenia;
• po upływie każdego roku obrotowego składać walnemu zgromadzeniu sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe (do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej);
• zakończyć interesy bieżące spółki;
• ściągnąć wierzytelności;
• wypełnić zobowiązania;
• stosować się do uchwał walnego zgromadzenia (zasady tej nie stosuje się do likwidatorów ustanowionych przez sąd);
• upłynnić majątek spółki;
• prowadzić sprawy oraz reprezentować spółkę zgodnie ze swoimi kompetencjami.

Likwidatorzy nie powinni prowadzić nowych interesów, chyba że jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. Nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki jedynie na mocy uchwały walnego zgromadzenia i po cenie nie niższej od uchwalonej przez zgromadzenie. Ograniczenia kompetencji likwidatorów nie mają skutku prawnego wobec osób trzecich. Wobec osób trzecich działających w dobrej wierze uważa się czynności podjęte przez likwidatorów za czynności likwidacyjne.

Z akcji na pokrycie

Stosownie do art. 471 kodeksu o spółkach handlowych, jeżeli kapitału zakładowego nie wpłacono całkowicie, a majątek spółki nie wystarcza na pokrycie jej zobowiązań, likwidatorzy powinni ściągnąć od każdego akcjonariusza, poczynając od akcji nieuprzywilejowanych co do podziału majątku, wpłaty należności w takiej wysokości, jakiej potrzeba do pokrycia zobowiązań. Ponadto jeżeli majątek spółki nie wystarcza na zwrot sum wpłaconych na akcje uprzywilejowane co do podziału majątku, a pozostałe akcje nie zostały w pełni pokryte, należy ściągnąć od akcjonariuszy zwykłych dalsze wpłaty należności. W przypadku niezgłoszenia się wierzycieli spółki sumy potrzebne do zaspokojenia lub zabezpieczenia znanych spółce tych wierzycieli bądź tych, których wierzytelności nie są wymagalne albo są sporne, należy złożyć do depozytu sądowego. Na odebranie tego depozytu mają wierzyciele rok czasu.

Podział majątku

Kiedy zostaną zaspokojone zobowiązania względem wierzycieli i zakończone sprawy różnego typu, wraz z rozliczeniem majątku trwałego, może dojść do podziału pomiędzy akcjonariuszy pozostałego majątku firmy, zgodnie z wysokością ich udziałów w spółce.

Ponadto podział między akcjonariuszy majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli nie może nastąpić przed upływem roku od dnia ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Majątek ten dzieli się między akcjonariuszy w stosunku do dokonanych przez każdego z nich wpłat na kapitał zakładowy.  Natomiast jeżeli akcje uprzywilejowane korzystają z prawa pierwszeństwa przy podziale majątku, należy przede wszystkim spłacić akcje uprzywilejowane w granicach sum wpłaconych na każdą z nich, a następnie spłacić w ten sam sposób akcje zwykłe. Powstała nadwyżka majątku zostanie podzielona na ogólnych zasadach między wszystkie akcje. Do podziału majątku stosuje się właśnie te powyższe przepisy kodeksu o spółkach handlowych chyba że statut spółki określa inne zasady podziału majątku.

Wierzyciele spółki, którzy nie zgłosili swoich roszczeń we właściwym terminie ani nie byli spółce znani, mogą żądać zaspokojenia swoich należności z majątku spółki jeszcze nie podzielonego. Po upływie tego czasu (czyli minimum 1 roku od ogłoszenia likwidacji spółki akcyjnej) akcjonariusze, którzy otrzymali w dobrej wierze przypadającą na nich część majątku spółki, nie są obowiązani do jej zwrotu celem pokrycia należności wierzycieli.

Na koniec

Po zakończeniu likwidacji oraz po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji, zwanego sprawozdaniem likwidacyjnym, likwidatorzy zobowiązani są o. Jednocześnie powinni wystąpić do sądu rejestracyjnego ze zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru.

Może się zdarzyć sytuacja, w której nie będzie odpowiedniej ilości osób na zgromadzeniu wspólników, na którym likwidatorzy przedstawiają sprawozdanie finansowe. Wówczas, kiedy z powodu braku kworum takie spotkanie się nie odbędzie, to likwidatorzy powinni ogłosić w siedzibie spółki sprawozdanie finansowe i złożyć je sądowi rejestrowemu wraz z wnioskiem o wykreślnie spółki z rejestru bez zatwierdzenia sprawozdania przez zgromadzenie wspólników. Księgi i dokumenty rozwiązanej spółki powinny być oddane na przechowanie osobie wskazanej w umowie spółki lub w uchwale wspólników. W braku takiego wskazania przechowawcę wyznacza sąd rejestrowy. Z upoważnienia sądu rejestrowego wspólnicy i osoby mające w tym interes prawny mogą przeglądać księgi i dokumenty.

W sytuacji, kiedy dojdzie do upadłości spółki jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Wniosek o wykreślenie z rejestru składa syndyk, który przejął kontrolę nad interesami firmy na czas likwidacji spółki. Spółka nie może jednak ulec rozwiązaniu, kiedy postępowanie kończy się układem lub zostaje z innych przyczyn uchylone lub umorzone.

W momencie dokonania wszystkich czynności postępowania likwidacyjnego i  wykreślenia z Krajowego Rejestru Sądowego, o rozwiązaniu spółki likwidator albo syndyk powinien zawiadomić właściwy urząd skarbowy, przekazując odpis sprawozdania likwidacyjnego.