Zwolnienia z opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

W myśl obowiązującej ustawy z dnia 13 październik 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki socjal­nej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szcze­gółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe można wyróżnić trzy grupy przychodów pracowniczych, które są zwolnione z objęcia składkami na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.

Te trzy grupy przychodów to:

1. Płace i świadczenia pieniężne związane z pracą

2. Rzeczowe i pieniężne świadczenia o charakterze socjalnym

3. Przychody pracowników, którzy są członkami otwartych funduszy emerytalnych (OFE).
 

Place i świadczenia pieniężne związane z pracą

Poniżej przedstawiona została lista płac i świadczeń pieniężnych związanych z pracą, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubez­pieczenia społeczne, a w konsekwencji również na ubezpieczenie zdrowotne.

Są to:

• nagrody jubileuszowe (gratyfikacje) przysługujące pracownikowi nie częściej niż co 5 lat,
• należności ustalane relatywnie do efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego, nagrody za wynalazczość oraz za prace badawcze i wdrożeniowe,
• nagrody ministra gospodarki za szcze­gólne osiągnięcia w eksporcie,
• odprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę,
• odprawy, odszkodowania i rekompen­saty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodaw­cy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia oraz niewydania w terminie lub wydania niewła­ściwego świadectwa pracy,
• odszkodowania wypłacone byłym pracownikom po rozwiązaniu stosunku pracy, na podstawie umowy o zakazie konkurencji,
• odprawy wypłacone pracownikom po­wołanym do zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 125 ustawy z dnia 21 li­stopada 1967 r. o powszechnym obowiąz­ku obrony Rzeczypospolitej Polskiej,
• ekwiwalenty pieniężne za narzędzia, materiały lub sprzęt, będące własnością pracownika, używane przy wykonywaniu pracy,

• ryczałty i ekwiwalenty za używanie do celów służbowych środków lokomocji niebędących własnością pracodawcy – do wysokości nie przekraczającej zwolnienia od podatku dochodowego,
• zwrot kosztów przeniesienia służbowe­go oraz kwoty zasiłku na zagospodarowa­nie i osiedlenie w związku z przeniesie­niem służbowym – do wysokości nie przekraczającej zwolnienia z podatku docho­dowego od osób fizycznych,
• należności z tytułu podróży służbo­wych – do wysokości określonej w odręb­nych przepisach,
• część wynagrodzenia pracowników za­trudnionych za granicą w polskich zakła­dach pracy, odpowiadająca równowarto­ści diety przysługującej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju,
• równowartość 75 % dodatków de­wizowych wypłacanych pracownikom za­trudnionym na morskich statkach handlo­wych i rybackich,
• należności przysługujące pracowni­kom z tytułu wykonywania pracy poza sta­łym miejscem pracy lub stałym miejscem zamieszkania, w Tym dodatki, ryczałty za rozłąkę oraz tzw. strawne – do wysokości, która z tego tytułu zwolniona została z podatku,
• składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania:

  – wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy,

  – zasiłku chorobowego,

  – macierzyń­skiego,

  – opiekuńczego.

  Jeśli pobierane są one w myśl układów zbiorowych pracy lub innych przepisów o wynagradzaniu.

  Przepis ten stosuje się do wynagrodzeń, które są wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

• dodatki uzupełniające zasiłek choro­bowy wypłacane przez pracodawców – do kwoty nie przekraczającej łącznie złym za­siłkiem 100 % przychodu pracownika. stanowiącego podstawę wymiaru skła­dek,
• nagrody za wyniki sportowe, wypłaca­ne przez kluby sportowe i polskie związki sportowe, oraz nagrody za wybitne osią­gnięcia sportowe, wypłacane zawodnikom ze środków budżetowych,
• wartość świadczeń przyznanych zgod­nie z odrębnymi przepisami przez praco­dawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyłączeniem wynagrodzeń za czas urlopu szkoleniowego i czas zwolnień z części dnia pracy przysługujących tym pracownikom.

Rzeczowe i pieniężne świadczenia o charakterze socjalnym

W tej grupie przychodów znajdują się socjalne świadczenia pracownicze, które przysługują pracownikom na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy.

Do tychże świadczeń nie objętych koniecznością odprowadzania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe są:

• wartość świadczeń rzeczowych lub ekwiwalentów za te świadczenia wynikają­ce z przepisów o bhp, w tym posiłków pro­filaktycznych wydawanych na podstawie art. 232 kodeksu pracy pracującym w wa­runkach szczególnie uciążliwych. W myśl tego przepisu pracodawca jest zobowiązany zapewnić nieodpłatnie pracownikom zatrudnionym w szczególnie uciążliwych warunkach, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to konieczne ze względów profilaktycznych.
• jednorazowe odszkodowania z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu lub śmierci,
• jednorazowe odszkodowania za przedmioty utracone wskutek wypadku przy pracy, przysługujące od pracodawcy,
• wartość ekwiwalentów za pranie i re­perację odzieży roboczej wykonywane przez pracownika oraz za przedłużenie czasu używania odzieży roboczej i za uży­wanie odzieży własnej zamiast odzieży do­starczonej przez pracodawcę,
• wartość ubioru służbowego (umundu­rowania), którego używanie należy do obowiązków pracownika lub ekwiwalentu pie­niężnego za ten ubiór,
• wartość finansowanych przez praco­dawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia, bez prawa do ekwiwa­lentu z tego tytułu. Jednak wartość tych posiłków nie może prze­kroczyć miesięcznie jednej czwartej najniższego wynagrodzenia za pracę,
• wartość świadczeń okolicznościowych przyznawanych w formie rzeczowej lub w formie bonów towarowych, pod warun­kiem że nie podlegają one wymianie na pieniądze. W tym przypadku wysokość wartości tych świadczeń nie może przekraczać rocznie kwoty zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych,

• świadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ra­mach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
• świadczenia wypłacane z funduszu utworzonego na cele socjalno-bytowe na podstawie układu zbiorowego pracy u pra­codawców, nie tworzących zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Wysokość wypłacanych świadczeń nie może przekroczyć rocznie kwoty odpisu podstawowego,
• świadczenie urlopowe. Wartość tego świadczenia może sięgać do wysokości nie przekraczającej rocznie kwoty odpisu podstawowego,
• zapomogi losowe otrzymane z tytułu klęsk żywiołowych, indywidualnych zda­rzeń losowych lub długotrwałej choroby,
• środki otrzymywane w zakładach pracy chronionej i zakładach aktywności zawodo­wej na rehabilitację zawodową, społeczną oraz leczniczą osób niepełnosprawnych z zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych albo zakładowego funduszu aktywności, z wyłączeniem wynagro­dzeń finansowanych z tych funduszy,
• korzyści materialne wynikające z ukła­dów zbiorowych prac lub innych przepisów o wynagradzaniu. Są to korzyści, które polegają na upraw­nieniu do zakupu po cenach niższych niż detaliczne niektórych artykułów, przed­miotów. Do nich zalicza się również korzystanie z bez­płatnych lub częściowo odpłatnych niektórych usług czy prze­jazdów środkami lokomocji,
• dodatkowe świadczenia nie mające charakteru deputatu przyznawane na podstawie przepisów szczególnych jakimi są na przykład karty branżowe.

  Możemy tu mówić o takich świadczeniach jak:

  1. Ekwiwalent pieniężny z ty­tułu zwrotu kosztów przejazdów urlopo­wych,

  2. Świadczenia na pomoce naukowe dla dzieci,

  3. Świadczenia przyznawane z ty­tułu uroczystych dni, z wyjątkiem nagród pieniężnych wypłacanych z tytułu uroczystych dni,

• świadczenie przyznawane w naturze w postaci działki gruntu.

Przychody pracowników będących członkami otwartych funduszy emerytalnych

Tak szumnie brzmiący tytuł nie oznacza jednak, że całe przychody pracowników, którzy zostali członkami OFE są zwolnione od płacenia składek na ubezpieczenie społeczne.

Oznacza to jedynie (albo aż), że do podstawy wymiaru składek nie wlicza się również kosztów opłacania przez pra­codawcę składek z tytułu zawartych lub odnowionych przed 9 lipca 1998 r. umów ubezpieczenia na życie na rzecz pracowni­ków, dotyczących ryzyk grup l oraz 3-5 działu I wymienionego w załączniku do ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalno­ści ubezpieczeniowej (ubezpieczenie na życie, z wyłączeniem ubezpieczenia posagowego i zaopatrzenia dzieci).

Wyłączenie od płacenia składek możliwe jest wówczas, gdy uprawnio­nym do otrzymania świadczenia nie jest pracodawca.

Ponadto umowa ubezpiecze­nia musi wykluczać wypłatę kwoty stano­wiącej wartość odstąpienia od umowy przez pięć lat, możliwość zaciągania zobo­wiązań pod zastaw praw wynikających z umowy oraz wypłatę z tytułu dożycia wie­ku oznaczonego w umowie.

Ponadto, aby odliczenie składek na ubezpieczenie społeczne było możliwe, to pracodawca musi objętych tym ubezpieczeniem społecznym (z funduszu) co najmniej połowę pracowników. Kolejnym warunkiem jest to, aby ubezpieczenie sięgało wysokości nie przekra­czającej miesięcznie na osobę 7 % bie­żącej przeciętnej miesięcznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia spo­łeczne, przypadającej na jednego pracow­nika danego pracodawcy.

W przypadku kosztów opłace­nia przez pracodawcę składek z tytułu za­wartych lub odnowionych umów ubezpie­czenia na życie na rzecz pracowników, do­tyczących wymienionych grup ryzyk, kiedy umowy ubezpieczenia zostały zawarte lub odnowione przed dniem wejścia w życie ustawy o pracowniczych programach eme­rytalnych, rzecz z odliczeniem składek jest podobna.

W takiej sytuacji również uprawnionym do otrzymania świadczenia nie może być pra­codawca. Natomiast umowa ubezpieczenia, w okresie jeszcze przed osiągnięciem przez pracownika wieku 60 lat albo wcześniej­szym uzyskaniem przez niego uprawnień emerytalnych lub uprawnień do świadczeń rentowych z tytułu niezdolności do pracy, musi wykluczać:

• wypłatę kwoty stanowiącej wartość od­stąpienia od umowy,
• możliwość zaciągania zobowiązań pod zastaw praw wynikających z umowy,
• wypłatę z tytułu dożycia wieku ozna­czonego w umowie.

Także i w tym przypadku odliczanie składek jest zgodne z prawem, jeżeli do umowy  ubezpieczeniowej przystąpiła co najmniej połowa pracowników danego pracodawcy.

Ponadto koszta nie powinny przekraczać miesięcznie na osobę 7 % bieżącej, przeciętnej miesięcznej podstawy wymia­ru składek na ubezpieczenia społeczne u tego pracodawcy.

Wyłączenia od obowiązku płacenia składek nie mają zastosowania się do przy­chodów pracowników biorących udział w pracowniczych programach emerytal­nych oraz do przychodów pracowników, którzy po 21 września 2001 r. zostali obję­ci wymienionymi ubezpieczeniami.