Jak najkorzystniej rozwiązać umowę o pracę? – wypowiedzenie
Rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić na skutek złożenia jednostronnego oświadczenia przez pracownika lub pracodawcę, porozumienia stron, upływu terminu na jaki zawarto umowę lub z dniem ukończenia pracy, objętej umową. Do rozwiązania umowy drogą jednostronnego oświadczenia pracodawcy dochodzi z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez jego zachowania, natychmiastowo. W pierwszym wypadku mówimy o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem.
Wypowiedzenie umowy o pracę nie zawsze możliwe
O ile rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem cechuje znaczna swoboda stron w zakresie kształtowania jego treści, o tyle jednostronnemu wypowiedzeniu umowy przez pracodawcę stawia się określone wymagania i doznaje ono szeregu ograniczeń. Nie wszystkie rodzaje umów o pracę można wypowiedzieć, a niektórzy pracownicy chronieni są przed utratą zatrudnienia w ten sposób. Dodatkowo oświadczenie o wypowiedzeniu powinno czynić zadość wymaganiom stawianym przez Kodeks pracy zarówno co do formy, jak i co do treści. Wreszcie w kodeksie zapewniono zwalnianemu pracownikowi uprawnienia w razie wadliwego rozwiązania przez pracodawcę umowy za wypowiedzeniem.
Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę zawartą na okres próbny, na czas nieokreślony oraz zawartej na zastępstwo za nieobecnego pracownika. Zasadą jest brak możliwości wypowiadania umów na czas określony. Jeżeli jednak umowa zawierana jest na okres przekraczający sześć miesięcy, to strony mogą dopuścić taką możliwość.
Szczególna ochrona przed wypowiedzeniem
W pewnych sytuacjach możliwość wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę doznaje ograniczeń. Pracodawca, co do zasady, nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego. Również urlop pracownika, lub inna usprawiedliwiona nieobecność pracownika, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, pozbawia pracodawcę możliwości jej wypowiedzenia. Z ochrony korzystają również kobiety w ciąży. Okres ochrony przed wypowiedzeniem rozpoczyna się od momentu zawiadomienia pracodawcy o stanie ciąży i trwa aż do zakończenia urlopu macierzyńskiego. Pracodawca nie wypowie również umowy pracownikowi, który złożył wniosek o urlop wychowawczy, aż do zakończenia tego urlopu. Poza przepisami Kodeksu pracy ograniczenia w zakresie wypowiadania umów o pracę przewiduje szereg innych ustaw. Związane jest to najczęściej z faktem pełnienia przez pracownika określonych funkcji. Przepisów dotyczących ochrony pracowników przed wypowiedzeniem nie stosuje się w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy.
Okresy wypowiedzenia
Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem następuje po upływie okresu wypowiedzenia. Jego długość zależy od tego jaki rodzaj umowy łączy pracodawcę z pracownikiem oraz od jak dawna pracownik jest zatrudniony. Okres ten może wynosić jedynie trzy dni, tak będzie w razie wypowiedzenia umowy na zastępstwo, albo nawet trzy miesiące jeżeli zwalniany jest pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, który przepracował już u danego pracodawcy trzy lata. Wypowiadając umowę zawartą na czas określony obowiązuje dwutygodniowy okres wypowiedzenia. Stosunkowo krótkie okresy wypowiedzenia obowiązują przy umowach na okres próbny. Kodeks pracy szczegółowo reguluje długości poszczególnych okresów wypowiedzenia oraz sposób ich liczenia. Okres wypowiedzenia liczony w tygodniach upływa w sobotę, a w miesiącach na koniec miesiąca i obejmuje pełne miesiące. W związku z tym, jeżeli oświadczenie zostanie złożone pracownikowi na początku miesiąca to okres wypowiedzenia i tak rozpocznie się dopiero z początkiem kolejnego miesiąca. W okresie wypowiedzenia pracownikowi przysługuje płatne zwolnienie na poszukiwanie pracy w wymiarze dwóch lub trzech dni, w zależności od długości tego okresu.
Forma i treść oświadczenia o wypowiedzeniu
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę pracodawca składa pracownikowi na piśmie. W związku z tym, że wypowiedzenie ma jednostronny charakter, pracodawca nie musi uzyskać zgody pracownika by w ten sposób rozwiązać umowę. Należy jednak podkreślić, że oświadczenie należy pracownikowi doręczyć. W praktyce pracownik najczęściej potwierdza, że zapoznał się z oświadczeniem podpisując się pod nim z podaniem daty.
W oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy na czas nieokreślony pracodawca wskazuje przyczynę uzasadniającą to wypowiedzenie. Co istotne, w przypadku pozostałych rodzajów umów pracodawca nie ma obowiązku wskazania takiej przyczyny. Pracodawca nie jest zobligowany do podania pracownikowi podstawy prawnej wypowiedzenia. Przyczyna wypowiedzenia powinna być rzeczywista, a nie pozorna, oraz konkretna. Stopień konkretyzacji może być różny w zależności od okoliczności, natomiast niewystarczające jest jedynie powtórzenie zwrotów ustawowych, czy posłużenie się ogólnikowymi twierdzeniami, takimi jak „nienależyte wykonywanie obowiązków”. Jeżeli pracownik odwoła się do sądu, to pracodawca obciążony będzie dowodem, że podana przyczyna była uzasadniona. Przepisy Kodeksu pracy nie określają bliżej co należy rozumieć pod pojęciem uzasadnionej przyczyny wypowiedzenia. Natomiast wielu przykładów uzasadnionych, jak i nieuzasadnionych przyczyn wypowiedzenia umowę o pracę dostarcza orzecznictwo Sądu Najwyższego.
Należy dodać, że jeżeli pracodawca zatrudnia co najmniej 20 osób, a przyczyna wypowiedzenia umowy nie dotyczyła pracownika, to pracownikowi przysługiwać będzie odprawa przewidziana w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.
W oświadczeniu o wypowiedzeniu pracodawca powinien wskazać, że pracownikowi przysługuje możliwość odwołania się od otrzymanego wypowiedzenia do sądu oraz podać termin na złożenie takiego odwołania.
Zawiadomienie zakładowej organizacji związkowej
Kodeks pracy nakłada na pracodawcę obowiązek zawiadomienia o zamiarze wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, podając przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie. Organizacja z kolei ma pięć dni na zgłoszenie pisemnych zastrzeżeń, jeżeli uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione. Pracodawca podejmuje decyzję w zakresie wypowiedzenia po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, jeżeli takie zostało przedstawione. Niemniej jednak, jej sprzeciw nie pozbawia pracodawcy możliwości wypowiedzenia umowy pracownikowi.
W razie niezgodnego z prawem lub nieuzasadnionego zwolnienia pracownikowi przysługują uprawnienia przewidziane w Kodeksie pracy. Wadliwe wypowiedzenie może się wiązać z koniecznością wypłacenia pracownikowi odszkodowania lub ponownego zatrudnienia zwolnionego wcześniej pracownika. Z tych względów w interesie pracodawcy jest prawidłowe przeprowadzenie procedury związanej z wypowiadzeniem umowy o pracę.
Agata Kurowska, radca prawny
podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t. j. Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.),
2. Ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2003 r. Nr 90, poz. 844 ze zm.).
Agata Kurowska
