Lista 500: Po raz pierwszy od dziesięciu lat zarobki prezesów spadły
Zależność dochodów szefów od przychodów firm nie jest tak oczywista, jak w poprzednich latach, nadal są one jednak silnie skorelowane z wielkością zysku netto.
Lista 500: Po raz pierwszy od dziesięciu lat zarobki prezesów spadły
Zależność dochodów szefów od przychodów firm nie jest tak oczywista, jak w poprzednich latach, nadal są one jednak silnie skorelowane z wielkością zysku netto.
Ankiecie do Listy 500 Gazety Bankowej wypełnianej przez największe polskie przedsiębiorstwa od dziesięciu lat towarzyszy ankieta w sprawie dochodów brutto menedżerów tych firm: prezesów lub dyrektorów naczelnych, wiceprezesów lub wicedyrektorów oraz członków zarządów lub dyrekcji. Ankieta jest anonimowa, a sposób podania jej wyników wyklucza możliwość identyfikacji firmy czy też jej menedżera. Mimo takich ograniczeń odzew ze strony największych firm jest bardziej niż wstrzemięźliwy. Jeszcze kilka lat temu prawie co druga duża firma nadsyłała informacje o dochodach swoich szefów.
W tym roku skłonność do ujawniania dochodów znacznie zmalała i już tylko co jedenasty menedżer zdecydował się na wypełnienie ankiety. Jest to dolna granica wskaźnika odpowiedzi, poniżej której nie można już zejść bez utraty reprezentatywności badania. Liczba odesłanych ankiet pozwala tylko na śledzenie ogólnych tendencji kształtowania się dochodów menedżerów. Historyczne informacje zgromadzone w dziesięciu rankingach dochodów stanowią tym samym unikatowy materiał statystyczny pozwalający na pokazanie poziomu i tendencji zmian wynagrodzeń menedżerów największych firm działających w naszym kraju.
W minionym roku po raz pierwszy w dziesięcioletniej historii rankingu Gazety Bankowej dochody menedżerów okazały się niższe niż rok wcześniej. Skala spadku okazała się znaczna i wyniosła 15 procent. Można znaleźć dwa wytłumaczenia takiej niespodziewanej zmiany.
Po pierwsze, w jednoosobowych spółkach skarbu państwa i przedsiębiorstwach państwowych obowiązuje osławiona ustawa kominowa skutecznie obniżająca wynagrodzenia zarządów i dyrekcji. Firmy sektora państwowego, jakby z zamiarem zwrócenia uwagi na groteskowość sytuacji pod rządami ustawy kominowej, wyjątkowo chętnie odsyłały wypełnione ankiety. Ustawa działała częściowo w roku 2000 i już wówczas wynagrodzenia dyrektorów firm państwowych obniżyły się w naszym badaniu o 9 procent.
Po drugie, na poziom wynagrodzeń menedżerów z pewnością negatywnie oddziałuje osłabienie wzrostu gospodarczego obserwowane w ubiegłym roku. Wysokość różnego rodzaju premii i nagród jest zwykle uzależniona od osiągniętego zysku, a ten w 2001 roku w skali całej gospodarki oscylował wokół zera. Potwierdziły się tym samym sygnały płynące z firm doradztwa personalnego (łowców głów), że zauważalnie redukuje się wynagrodzenia w nowych ofertach.
W poprzednich dziewięciu latach badania przeprowadzane wśród menedżerów firm z Listy 500 Gazety Bankowej pokazywały, że dynamika wzrostu ich dochodów była zawsze wyższa niż jakikolwiek inny wskaźnik gospodarczy. Oznaczało to zdecydowane i rozłożone na długie lata odchodzenie od modelu egalitarnych wynagrodzeń obowiązującego w systemie centralnego planowania. Proces ten został niespodziewanie zatrzymany w ubiegłym roku, jednak należy spodziewać się powrotu do tendencji wzrostowej dochodów menedżerów największych polskich firm w latach następnych.
Decyzje administracyjne nie są w stanie przełamać naturalnych mechanizmów rynkowych, które powodują, że wynagrodzenia menedżerów dużych firm będą rosnąć. Zebrane informacje wykazały, że menedżerowie z sektora firm państwowych otrzymywali roczne wynagrodzenia zasadnicze wysokości 156 – 158 tysięcy złotych. W niektórych przypadkach pojawiły się nagrody, których wielkość znacznie przekraczała wysokość wynagrodzenia zasadniczego. Taki sposób wynagradzania menedżerów przedsiębiorstw podlegających ustawie kominowej nie jest, według mojej wiedzy, zgodny z prawem, jednak przypadki tego rodzaju nie są pojedyncze w otrzymanych ankietach.
W rankingu dochodów menedżerów podajemy sumę rocznych dochodów całkowitych brutto dziesięciu najlepiej zarabiających menedżerów, niezależnie od tego czy są prezesami, czy wiceprezesami czy tylko członkami zarządu. Dla całkowitego uniemożliwienia identyfikacji firm w rankingu pominięta została – podawana w poprzednich latach – informacja o tym, w której setce przedsiębiorstwo znalazło się na Liście 500.
W odróżnieniu od sytuacji, do której przywykliśmy w poprzednich latach, najwyższy dochód menedżera był niższy niż rok wcześniej i osiągnął poziom zbliżony do trzeciego najwyższego dochodu w roku 2000.
Liderem rankingu dochodów menedżerów jest prezes prywatnej firmy przemysłu maszynowego o dochodach brutto w ubiegłym roku w wysokości 753 tysięcy złotych. Ponad połowę dochodu stanowiła nagroda. Firma zatrudnia mniej niż 350 osób i osiąga przychód poniżej 250 mln złotych. Na drugim miejscu znalazł się wiceprezes z tej samej firmy.
W pierwszej dziesiątce rankingu dochodów menedżerów przeważają przedstawiciele prywatnego przemysłu. Reprezentowane są wszystkie formy własności przedsiębiorstw, poza państwową. Mieszana forma własności jest dość rzadka w grupie dużych firm najlepiej opłacających swoją kadrę zarządzającą.
W rankingach z poprzednich lat staraliśmy się ustalić zależność wysokości dochodów menedżerów od wielkości przedsiębiorstwa. Wielkość przedsiębiorstw w naszym badaniu może określać wartość przychodów, wartość zysków i liczba zatrudnionych.
Nie udało się stwierdzić istnienia jakiejkolwiek zależności między wielkością zatrudnienia w przedsiębiorstwie a wysokością dochodów menedżerów. Podobny brak związku ma miejsce i w przypadku tego rankingu.
Analizy przeprowadzone w poprzednich latach pokazały natomiast, że istnieje wyraźna pozytywna zależność między wielkością przychodów przedsiębiorstwa a dochodami menedżerów. Z kolei wynik finansowy firm okazywał się pozytywnie skorelowany z dochodami menedżerów tylko w przypadku zysku netto.
W roku bieżącym zależność dochodów szefów od przychodów firmy nie jest tak oczywista, jak w poprzednich latach, natomiast w całej rozciągłości potwierdziła się zdrowa zależność między dochodami szefów a wielkością zysku netto. Jest ona szczególnie warta podkreślenia w sytuacji wyraźnego zmniejszenia zysków w największych przedsiębiorstwach.
Wynagrodzenia wiceprezesów i członków zarządów w zestawieniu ogólnym różnią się dość istotnie od wynagrodzeń szefów firm. W rzeczywistości zjawisko to nie jest tak wyraźne. W niektórych przypadkach ankiety zawierają informacje tylko o wynagrodzeniach prezesów i dyrektorów.
Ranking dochodów menedżerów sporządzany jest w taki sam sposób od 1992 roku. Anonimowa ankieta dołączona do listu z prośbą o udział w rankingu do Listy 500 zawierała pytania charakteryzujące przedsiębiorstwo: rodzaj działalności (kod PKD), formę własności, przedziały przychodów firmy, wyniku finansowego i zatrudnienia oraz pytania o dochody kadry kierowniczej: prezesa / dyrektora, wiceprezesa / wicedyrektora i średnio członka zarządu / dyrekcji. Dochody obejmowały wynagrodzenia zasadnicze, premie i nagrody, przydziały akcji oraz wartość świadczeń w naturze (samochód służbowy, mieszkanie, ubezpieczenia itd.).
Gazeta Bankowa
