Obowiązki pracodawcy, czyli co musisz wiedzieć, zatrudniając pracowników

Katarzyna Kubacka

Komentuj teraz!

Zatrudniając pracowników na umowie o pracę, masz jako pracodawca swoje prawa, ale także obowiązki. Kodeks pracy wyraźnie je reguluje, dlatego warto wiedzieć, co powinieneś zapewnić swoim pracownikom, a czego możesz od nich wymagać. Jakie są obowiązki pracodawcy i co grozi za ich nieprzestrzeganie?

Obowiązki pracodawcy na początku zatrudnienia

Każdy pracodawca jest zobowiązany do przestrzegania reguł, opisanych w Kodeksie pracy. Dzięki temu pracownicy, zatrudnieni w nowym miejscu mogą mieć pewność, że ich praca będzie przebiegała w sposób zgodny z prawem pracy. Co to dokładnie oznacza?

Obowiązki pracodawcy względem pracownika mają różny charakter i zaczynają się już na początku zatrudnienia. Chodzi tutaj przede wszystkim o poinformowanie pracownika o przysługujących mu prawach i wyszczególnienie zadań, jakie czekają na niego w trakcie zatrudnienia. Dzieje się to najczęściej już podczas rozmowy rekrutacyjnej, ale pracodawca ma obowiązek informować pracowników podejmujących pracę o zakresie ich obowiązków także na papierze – opisanie działań, które zatrudniony będzie wykonywał w ramach swoich obowiązków, powinno być określone w umowie o pracę.

Oczywiście pracodawca ma także obowiązek poinformować zatrudnionego o wysokości wynagrodzenia, regulacji czasu pracy, czy ilości dni urlopowych – wszystkie te dane powinny znaleźć się w specjalnych dokumentach, z którymi w odpowiednim terminie musi zapoznać się pracownik.

Warto przeczytać: Wymiar czasu pracy w 2024 roku. Ile jest godzin pracy w miesiącu?

Obowiązki pracodawcy w miejscu pracy

Jeśli chodzi o sam zakład pracy, pracodawca jest obowiązany przede wszystkim do tego, aby zapewnić zatrudnionym bezpieczne warunki pracy. To podstawowa zasada, która dotyczy wszystkich pracodawców. Informacje o bezpieczeństwie i higienie pracy należy przekazać pracownikom w odpowiednim terminie. Szkolenia BHP powinny z zasady odbyć się w pierwszym dniu pracy, jednak szczegółowy instruktaż dotyczący konkretnego stanowiska może zająć nawet kilka dni, i często tak się właśnie dzieje.

Bezpieczeństwo i higiena pracy to kwestie istotne zwłaszcza w dużych zakładach produkcyjnych. Nieprzestrzeganie przepisów BHP może w takim przypadku doprowadzić do wielu niebezpiecznych sytuacji, za które odpowiadać będzie właśnie pracodawca.

Najważniejsze obowiązki pracodawcy

Jest kilka głównych obowiązków pracodawcy, które należy wymienić jako podstawowe. Pracodawca powinien się do nich bezwzględnie stosować. Zgodnie z prawem pracy, pracodawca jest zobowiązany między innymi do:

• informowania zaczynających zatrudnienie o zakresie ich obowiązków, sposobie wykonywania pracy i ich podstawowych uprawnieniach,
• organizowania pracy w taki sposób, aby osiągać wydajną i jakościową pracę, biorąc pod uwagę uzdolnienia i kwalifikacje pracowników,
• w miarę możliwości zmniejszania uciążliwości pracy,
• przeciwdziałania dyskryminacji w miejscu zatrudnienia,
• zapewniania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• wypłacania wynagrodzenie terminowo, zgodnie z zapisami w umowie,
• stosowania sprawiedliwych i obiektywnych kryteriów oceny pracy pracowników,
• przeciwdziałania mobbingowi w miejscu pracy,
• prowadzenia i przechowywania dokumentacji pracowniczej w formie papierowej lub elektronicznej.

To oczywiście tylko niektóre podstawowe obowiązki pracodawcy. Wśród wszystkich zapisów warto zwrócić uwagę przede wszystkim na kwestie bezpieczeństwa w miejscu pracy oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i równe traktowanie pracowników. Niepodważalną kwestią jest także terminowa wypłata wynagrodzenia.

Podstawowe obowiązki pracodawcy – co grozi za ich nieprzestrzeganie?

Jak już zostało wspomniane, jest kilka obowiązków, których pracodawca jest zobowiązany przestrzegać priorytetowo. Przykładowo przeciwdziałanie mobbingowi należy do głównych zadań zatrudniającego. Jeśli sytuacja mobbingu zostanie zgłoszona przez jakąkolwiek osobę, pracującą w danej firmie, a pracodawca nie zareaguje, może mieć poważne problemy. To samo dotyczy wypłaty wynagrodzenia. Jeśli nie jest ono wysyłane w terminie, i jest to sytuacja notoryczna, pracownik jak najbardziej ma prawo udać się do sądu pracy, aby wyjaśnić sprawę. W ramach możliwości pracodowawca jest też zobowiązany do podnozenia kwalifikacji zawodowych pracowników.

Jeśli chodzi o obowiązki pracodawcy, zapisane w Kodeksie pracy, ich naruszenie może mieć poważne konsekwencje. Wspomina o tym artykuł 218 Kodeksu pracy. Mówi on o tym, że jeśli pracodawca „złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika, wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Oczywiście jest to kara najwyższa z możliwych, warto jednak mieć świadomość, że wagę nieprzestrzegania przez pracodawcę swoich zobowiązań ocenia sąd pracy na podstawie różnych czynników, w tym ogólnego stosunku do pracownika.

Czy pracodawca może dzwonić po godzinach pracy?

Prawo pracy wyraźnie określa sferę związaną z pracą, ale także życiem prywatnym pracowników. Trudno więc się dziwić, że w prawodawstwie i ogólnie przyjętych zasadach życia społecznego, te dwie kwestie są wyraźne rozdzielone. Praca i to, co dzieje się w godzinach jej wykonywania, należy do przestrzeni obowiązków służbowych, natomiast czas poza pracą to prywatna sprawa pracownika. Dlatego też co do zasady, po godzinach pracy pracodawca nie ma prawa w żaden sposób ingerować w życie pracowników, w tym dzwonić do nich po jej zakończeniu. Oczywiście są od tej reguły wyjątki – pracodawca może poprosić pracownika na przykład o pozostanie na dyżurze, lub pracę w godzinach nadliczbowych. Wszystko oczywiście zależy od proporcji. Sytuacje, w których pracodawca wydzwania do pracownika po pracy i staje się to normą, nie mogą mieć miejsca, natomiast czasem jest to dopuszczalne – jeśli oczywiście system i specyfika pracy przewidują taką opcję.

Podstawowe obowiązki pracownika

Obowiązki pracodawcy i pracownika różnią się pod względem odpowiedzialności prawnej czy kwestii formalnych. Na pracodawcy spoczywa obowiązek przechowywania akt osobowych pracownika, czy wystawienia świadectwa pracy. Pracodawca ma też obowiązek podnoszenia kwalifikacji pracowników. Jeśli natomiast chodzi o samych zatrudnionych, większość obowiązków odnosi się tak naprawdę do należytego wykonywania pracy. Zakres obowiązków pracownika jest zazwyczaj ściśle określony w stosownych dokumentach, taki jak regulamin pracy, natomiast szerzej o obowiązkach pracownika traktuje artykuł 100 Kodeksu pracy. Zgodnie z zapisami, pracownik ma obowiązek wykonywać swoją pracę sumiennie i z należytą starannością, jeśli oczywiście zalecenia pracodawcy nie stoją w sprzeczności z prawem pracy. Pracownik jest też zobowiązany do przestrzegania czasu pracy i jej regulaminu, musi też dbać o dobro zakładu pracy i stosować przepisy bhp oraz przeciwpożarowe. Dodatkowo pracownik jest zobowiązany do przestrzegania tajemnicy pracy, jeśli stanowią o tym osobne aneksy w umowie.

Prawa pracodawcy

Oprócz obowiązków pracodawca ma także swoje prawa. Są one określone w przepisach prawa pracy i tak jak pracownik, zatrudniający może je egzekwować zarówno w swoim zakładzie pracy, jak i poza nią, na przykład w sądzie pracy. Jako pracodawca masz prawo do rozliczania czasu pracy i wykonywanych przez pracownika zadań. Pracodawca może także w określonych przypadkach wprowadzić szczególny nadzór nad pracownikiem. Do praw pracodawcy należy też kontrola trzeźwości pracownika, czy wprowadzenie przymusowej pracy zdalnej.

W określonych okolicznościach jest także możliwość odwołania pracownika z urlopu wypoczynkowego, jednak muszą w tym przypadku zaistnieć konkretne okoliczności. Pracodawca ma także prawo nie zgodzić się na termin urlopu, wskazany przez pracownika. Wszystkie prawa i obowiązki pracodawcy są opisane w Kodeksie pracy – dobrze jest znać te przepisy w miarę szczegółowo, aby w przyszłości móc uniknąć nieporozumień.

Warto przeczytać: Informacja o warunkach zatrudnienia – czym jest i co powinna zawierać?