Nietypowe formy czasu pracy cz. II

Równoważny czas pracy

Przy równoważnym systemie czasu pracy dopuszczalne jest przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy, jednakże najwyżej do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym, który nie przekracza jednego miesiąca. Dłuższą pracę w poszczególne dni pracodawca równoważy pracownikowi krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektóre dni bądź dniami wolnymi od pracy. W szczególnie uzasadnionych przypadkach pracodawca może wprowadzić dłuższy okres rozliczeniowy, jednakże nie przekraczający trzech miesięcy. Jedynie przy pracach, które zależą od pory roku lub od warunków atmosferycznych, okres rozliczeniowy przy równoważnym czasie pracy może zostać przedłużony, jednakże nie dłużej niż do 4 miesięcy.

System równoważnego czasu pracy pracodawca może wprowadzić wówczas, gdy uzasadnia to rodzaj pracy bądź jej organizacja.

Pytanie 2:
Stosuję wobec pracowników system równoważnych norm czasu pracy. Praca jest wykonywana w wymiarze 10 godzin na dobę. Kiedy mogę uznać, że pracownicy wykonują pracę w godzinach nadliczbowych,? Ile godzin taka praca może trwać i jaka jest wysokość dodatku za taką pracę?

Zasadą jest, że praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad normy czasu pracy, czyli powyżej 8 godziny w ciągu doby i powyżej przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy wynoszącej 40 godzin. Pracą w godzinach nadliczbowych jest jednak także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, jeżeli pracownik jest zatrudniony w systemie równoważnych norm czasu pracy. Wówczas bowiem pracownik wykonując pracę np. przez 10 godzin dziennie – pracuje w normalnym czasie pracy. Zatem dopiero praca przypadająca po normalnym czasie pracy na dany dzień, czyli wykonywana po przepracowaniu 10 godzin, będzie pracą w godzinach nadliczbowych.

Uwzględniając obowiązek zapewnienia pracownikowi w każdej dobie okresu odpoczynku obejmującego co najmniej 11 nieprzerwanych godzin praca nadliczbowa może być wykonywana przez 3 godziny. Praca nadliczbowa naruszająca dobowy okres odpoczynku, a więc w naszym przykładzie wykonywana przez czas dłuższy niż 3 godziny, może mieć miejsce jedynie w przypadku konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. W takim przypadku w okresie rozliczeniowym pracownik powinien jednak otrzymać tzw. równoważny okres odpoczynku.

Dodatek do wynagrodzenia za pracę nadliczbową wykonywaną ponad dobowy wymiar czasu pracy wynosi 50 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę takiej pracy, a jeżeli przypadałaby ona w porze nocnej 100 proc. wynagrodzenia.

W równoważnym czasie pracy nie warto zatrudniać: kobiet w ciąży, pracowników na stanowiskach, gdzie występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, a w pewnych przypadkach również osób, które opiekują się dzieckiem w wieku do 4 lat. Wymiar czasu pracy w systemie równoważnego czasu pracy dla tych osób nie może przekraczać 8 godzin na dobę. Jedynie pracownicy opiekujący się dzieckiem w wieku do 4 lat, po wyrażeniu zgody, mogą pracować dłużej niż osiem godzin na dobę. Natomiast kobieta w ciąży oraz osoba zatrudniona na stanowisku, gdzie występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia, nawet po wyrażeniu dobrowolnie zgody na dłuższą pracę lub wystąpieniu z wnioskiem, nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę.

Zakaz przekraczania dobowej normy odnośnie do kobiet w ciąży obowiązuje od chwili, w której pracodawca dowiedział się o ciąży pracownicy (np. przedstawiła ona zaświadczenie lekarskie).Tylko przez 8 godzin na dobę wolno zatrudniać młodocianego, który ukończył 16 lat. Jednakże pracownikom, którym nie wolno przedłużyć dobowej normy czasu pracy z 8 godzin do 12 godzin w ramach tego systemu czasu pracy, pracodawca musi wypłacić całe wynagrodzenie, a więc również część przypadającą za czas nieprzepracowany z powodu zmniejszenia dla nich wymiaru czasu pracy.